تقریری ویژه از قاعدۀ فردی کردن واکنش‌ها در نظام عدالت کیفری با توجه به انگارۀ بخت اخلاقی در قسم پیشارفتار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران - دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم

2 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

قاعدۀ «فردی کردن واکنش‌ها» هم اکنون به قاعده‌ای معمول و پذیرفته‌شده در نظام‌های عدالت کیفری دنیا تبدیل شده، اما همچنان خالی از ایراد نیست. مقالۀ حاضر با توجه به این دغدغه‌ها در صدد بیان تقریری ویژه از این قاعده با مروری بر مسئلۀ «بخت اخلاقی» است. بخت اخلاقی، مسئله‌ای است که ارزیابی‌های اخلاقی ما را به چالش می‌کشد. اصل ایراد آن است که وقتی ما بر رفتاری کنترل نداریم، چگونه به خاطر آن سرزنش‌ می‌شویم. یکی از پاسخ‌هایی که در بخت پیشارفتار در سخنان پژوهشگران مغفول مانده، توجه به دیدگاه سازگارگرایی و از آن مهم‌تر مسئلۀ «ضعف اراده» است. ضعف اراده با تبیینی که از آن ارائه‌ می‌شود، توجیه‌کنندۀ تفاوت در ارزیابی اخلاقی است. همین توجیه و البته با ادبیات خاص حقوقی،‌ می‌تواند تبیینی نوین و قدرت‌مند برای توجیه قاعده فردی کردن واکنش‌ها در نظام عدالت کیفری تلقی شود.  در این مقاله و  با تکیه به شیوه کتابخانه‌ای و با روش تحلیلی، نشان داده شده که دیدگاه سازگارگرایی توجیه‌کنندۀ اصل تحمیل مجازات است؛ آنگاه پس از فراغ از توجیه اصل توجیه مجازات، توجه به مسئله ضعف اراده می‌تواند بسترساز پذیرش تفاوت در واکنش‌ها تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Special Account of the Rule of Individuation of Reactions in the System of Criminal Justice with Respect to the Idea of Moral Luck in the Case of Pre-behavior

نویسندگان [English]

  • mohammad niazi 1
  • GHolamhosein Elham 2
  • Mehdi Akhavan 3
1 PHD student
2 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran
3 Associate Professor, Department of Philosophy, Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

Although the rule of individuation of reactions has been worldly common and accepted in the system of criminal justice, it is still confronted with certain problems. Considering the problem of moral luck, the article seeks to provide a special account of this rule. The problem of moral luck challenges our moral assessments. The main objection is that when we do not have control over our behavior, how can we be blamed for it. One of the potential responses neglected by researchers in the pre-behavioral luck is to take into consideration the compatibilist view, and more importantly the problem of weakness of will. Weakness of will, as it will be explained later, may justify the different ways of moral assessments. This justification articulated in legal terms can offer a novel strong explanation for justifying the rule of individuation of reactions in the system of criminal justice. Relying on analytical research the present article shows that the compatibilist view can justify the principle of inflicting punishment; justifying the principle of inflicting punishment, the problem of weakness of will can lay the foundations for accepting the differences among reactions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral luck
  • legal luck
  • rule of individuation
  • pre-behavioral luck

مراجع

فهرست منابع
البرقی، احمد. (1371 ق). المحاسن. (ج ۲، چاپ دوم). قم: دار الکتب الاسلامیة.
خزاعی، زهرا. (1393). باور دینی انگیزش و التزام اخلاقی. الهیات تطبیقی، 5(12)، 85۔98.
خزاعی، زهرا؛ تمدن، فاطمه. (1392). سازگارگرایی پلی میان جبرگرایی و اختیار. فصلنامه اندیشه دینی، 13 (1)، 21۔46. doi: 10. 22099/JRT. 2013. 2440
خزاعی، زهرا؛ تمدن، فاطمه. (1397). رابطه شانس و مسؤولیت اخلاقی در نگاه تامس نیگل. فصلنامه اندیشه دینی، 18 (3)، 61۔84.
خط شب، محمدرضا. (1395). بخت اخلاقی مسئولیت کیفری و مجازات. پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
سبحانی، جعفر (1381). محاضرات فی الالهیات. (تحقیق: علی ربانی گلپایگانی). قم: دفترانتشارات إسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علوی، فخرالسادات و شاقول، یوسف. (1393). سازگارگرایی جدید نزد سازگارگرایان جدید غربی و ملاصدرا. الهیات تطبیقی، 5(11)، 57۔72.
علیزاده، مهدی. (1395). بررسی و تحلیل ضعف اخلاقی از منظر آگوستین و توماس آکوئیناس؛ با بهره گیری از آموزه های اسلامی. معرفت ادیان، 27(7)، 65۔84.
گلدوزیان، ایرج؛ حسین‌جانی، بهمن. (1384). مبانی اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری. الهیات و حقوق، 1384 ( 15 و 16)، 127۔146.
محقق حلی، نجم الدین. (1408 ه. ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. ج ۴، چاپ دوم. قم: اسماعیلیان.
مقدسی، محمود. (1396). ضعف اراده آکراسیا چالشی معاصر درباره معنا. شناخت، 10(1)، 223۔250.
مله، آلفرد آر. (1392). ضعف اراده. در ادواردز، پل و بورچرت، دونالد ام. دانشنامه فلسفه اخلاق. (ترجمه: انشاء اللّه رحمتی). تهران: سوفیا.
مهرپور، حسین. (1368). سرگذشت تعزیرات (نگرشی بر سیر قانونگذرای تعزیرات در جمهوری اسلامی ایران). مجله کانون وکلا، 1368 (148 و 149)، 68۔9.
نلکین، دانا (1393). بخت اخلاقی، مترجم: مریم خدادادی. (چاپ اول). تهران: ققنوس.
نوبهار، رحیم؛ خط شب، محمدرضا (1396). اراده آزاد به مثابه رکن مسئولیت کیفری در جدال سازگارانگاری و ناسازگارانگاری. پژوهش‌های حقوق جزا و جرم شناسی، 5(9)، 87۔113.
یزدیان جعفری، جعفر (1385). اصل فردی کردن مجازات‌ها؛ تبعیضی فاحش یا عدالتی عادلانه‌تر. حقوق اسلامی، 3(11)، 41۔64.
 
Al-Adawi, S. , Dawe, G. S. , & Al-Hussaini, A. A. (2000). Aboulia: neurobehavioural dysfunction of dopaminergic system?, Medical hypotheses, 54(4). ), 523-530. ‏ doi: 10. 1054/mehy. 1999. 0890.
Athanassoulis, N. (2005). Morality, moral luck and responsibility: Fortune's web. Springer.
Enoch, D. (2007). Luck between morality, law, and justice. Theoretical Inquiries in Law, 9(1), 23-59. ‏ Doi: 10. 2202/1565-3404. 1168.
Enoch, D. , & Marmor, A. (2007). The case against moral luck. Law and Philosophy, 26(4), 405-436. doi: 10. 2139/ssrn. 475161.
Foucoult, M. (1975). Discipline and punish. A. Sheridan, Tr. , Paris, FR, Gallimard. ‏
Greco, J. (1995). A second paradox concerning responsibility and luck. Metaphilosophy, 26(1/2), 81-96. Doi: 10. 1111/j. 1467-9973. 1995. tb00557. x.
Hales, S. D. (2015). A problem for moral luck. Philosophical Studies, 172(9), 2385-2403. doi: 10. 1007/s11098-014-0417-6.
Hart, H. L. A. (2008). Punishment and responsibility: Essays in the philosophy of law. Oxford University Press. ‏
Hartman, R. J. (2017). In defense of moral luck: Why luck often affects praiseworthiness and blameworthiness. Routledge.
Hartman, R. J. (2019). Moral luck and the unfairness of morality. Philosophical Studies, 176(12), 3179-3197. doi: 10. 1007/s11098-018-1169-5.
Herstein, O. J. (2019). Legal Luck. In The Routledge Handbook of the Philosophy and Psychology of Luck (pp. 414-425). Routledge. ‏
Latus, A. M. (1999). Avoiding luck, the problem of moral luck and its significance . Doctoral dissertation. Toronto: University of Toronto.
Mendus, S. (1988). The serpent and the dove. Philosophy, 63(245), 331-343. doi: 10. 1017/S0031819100043588.
Nagel, T. (1993). Moral luck , In Statman, Daniel, ed. Moral luck. SUNY Press, 1993.
Nelkin, Dana Kay, Moral Luck, available at https://plato. stanford. edu/entries/moral-luck/ last visited on 2021/03/01.
Oshana, M. A. (2006). Moral taint. Metaphilosophy, 37(3‐4), 353-375. doi: 10. 1111/j. 1467-9973. 2006. 00437. x.
Rorty, A. O. (1980). Where does the akratic break take place?. Australasian Journal of Philosophy, 58(4), 333-346. doi:: 10. 1080/00048408012341341
Smith, J. C. (1971). The Element of Chance in Criminal Liability, criminal law review. 63-75.
Statman, D. (1993). ed. Moral luck. SUNY Press.
Walker, M U (1993), Moral luck and the Virtue of Impure Agency. In Statman, Daniel, ed. Moral luck. SUNY Press.
Young, L. , Nichols, S. , & Saxe, R. (2010). Investigating the neural and cognitive basis of moral luck: It’s not what you do but what you know. Review of philosophy and psychology, 1(3), 333–349. doi: 10. 1007/s13164-010-0027-y.
Zagzebski, L. (1994). Religious luck. Faith and Philosophy, 11(3), 397-413. doi: 10. 5840/faithphil199411349.
Zimmerman, M. J. (1987). Luck and moral responsibility. Ethics, 97(2), 374-386. doi: 10. 1086/292845.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار