بررسی کارکرد اخلاقی دین با تکیه بر دیدگاه ریچارد داوکینز و آلیستر مک‌گراث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری دانشگاه معارف

چکیده

ریچارد داوکینز- زیست‌شناس تکاملی - به عنوان بزرگ‌ترین مبلّغِ الحاد جدید با بنا نهادن اخلاق بر بنیانی تکاملی و طرح انگارهٔ «زایتگایست اخلاقی» در صدد برآمده تا کارکردهای اخلاقی دین را ‌نفی و انکار کند. در سوی مقابل، آلیستر مک‌گراث - زیست‌شناس و الهیدان معاصر مسیحی و یکی از منتقدین جدیِ الحاد جدید - ضمن دفاع از کارکردهای اخلاقی دین، رویکرد و مواضع خداناباورانهٔ داوکینز را مورد نقد قرار داده و از کارکردهای اخلاقی دین دفاع کرده است. مک‌گراث، رویکرد داوکینز در زمینه تکامل فرهنگی و اخلاقی را دنباله و ادامه، طرح و ادعای ادوارد ویلسون - زیست‌جامعه‌شناس هارواردی - دانسته و ضمن نقد و ناموجه دانستن ادلهٔ او، تقلیل‌گرایی، عدم توجه به عنصر قصد‌مندی انسان و همچنین عدم ارائهٔ دلیل متقن و علمی را از مهمترین اشکالات نظریه و رویکرد داوکینز دانسته است. در این پژوهش، با هدف تبیین و ترسیم تمایز و تقابل دیدگاه‌ها و مبانی این دو اندیشمند معاصر، پس از اشاره به منشا و مبانی نظریهٔ داوکینز و طرح نقدهای مک‌گراث بر انگاره‌های داوکینز، به بررسی و نقد رویکرد و نوع مواجههٔ این دو فیلسوف - به روش فلسفی و تحلیلی - پرداخته شده است. شایان توجه است که اشکالات مک‌گراث، در مجموع، مفید و اثر بخش‌اند، اما در برخی موارد، تبیین کافی و جامعی از سوی او صورت نپذیرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Examination of Religion’s Moral Function Based on the Views of Richard Dawkins and Alister McGrath

نویسنده [English]

  • امرالله امرالله
امرالله
چکیده [English]

Basing ethics on an evolutionary foundation which proposes the idea of a "moral zeitgeist", Richard Dawkins, who is a British evolutionary biologist and one of the major proponents of modern atheism, sought to deny the moral functions of religion. By contrast, defending the moral functions of religion, Alistair McGrath, who is a contemporary biologist and theologian and one of the most prominent critics of new atheism, has criticized Dawkins's atheistic approach and positions. McGrath considers Dawkins' approach to cultural and moral evolution to be a continuation of the ideas and claims of Edward Wilson. He thinks that reductionism is not justified, and that Dawkins’s theory contains the defects of disregarding the element of human intentionality and failing to provide a conclusive argument. In this article, I aim to draw a distinction and contrast between the views of these two philosophers. After indicating the origins and foundations of Dawkins's ideas and McGrath’s objections to them, I critically assess their approaches and attitudes towards each other. It is remarkable that although McGrath's critiques are, in general, useful and effective, he has not offered sufficient and comprehensive explanations in some cases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Richard Dawkins
  • Alister McGrath
  • evolutionary ethics
  • moral zeitgeist
  • moral function of religion