تبیین نظام فضایل از دیدگاه ناصر خسرو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی رشته دکتری فلسفه تعلیم و تربیت ،واحداصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی,اصفهان,ایران

2 استاد گروه علوم تربیتی واحداصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران

3 دانشیار گروه علوم‌ تربیتی واحداصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران

چکیده

با عنایت به اینکه انسان موجودى است خردمند واعمال و رفتارش ‏را مطابق با اراده و اختیار خود انجام می‌دهد‌‌‌‌، پس هنگام تعارض انگیزه‌ها و گرایش‌ها در خویشتن از انتخاب اصلح بهره می‌گیرد. نوشتار پیشِ رو‌‌‌‌، با هدف بررسی تبیین نظام فضایل وجایگاه آن در نظام اخلاقی ناصر خسرو به رشتهٔ تحریر در آمده است. از این‌رو‌‌‌‌، در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که ‏نظام فضایل در دیدگاه ناصر خسرو چیست؟ زمینهٔ شکل‌گیری آن چگونه بوده و چه آموزه‌های اخلاقی می‌توان از آن استخراج کرد؟ این پژوهش به روش تحلیل منطق فرارونده و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای ابتدا به تببیین نظام فضایل و سپس به تبیین شروط لازم برای تحقّق معیار‌های مذکور و در پایان به استخراج آموزه‌های اخلاقی پرداخته است. یافته‌های حاصل از مفاهیم نظام فضایل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: اعتدال‌‌‌‌، راستگویی‌‌‌‌، عدالت‌‌‌‌، تقوا و مفاهیم حاصل از شروط لازم برای تحقّق فضایل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: خدا‌شناسی‌‌‌‌، عقل‌ورزی‌‌‌‌، عدم دلبستگی به دنیا‌‌‌‌، دینداری و علم توأم با عمل و آموزه‌های اخلاقی‌‌‌‌، تحقّق سلوک اخلاقی‌‌‌‌، زهد و قُرب ربوبی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Virtue System in Nasir Khusraw's Thought: An Analytical Exploration

نویسندگان [English]

  • zohre mansouri 1
  • hashem golestani 2
  • zohre soadaatmand 3
1 Philosophy of Education .Faculty of Educational Sciences, Isfahan Islamic Azad University (Khorasgan) , Iran
2 Department of Philosophy, Faculty of Educational Sciences, Khorasan Azad University
3 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه آزاد خوراسگان. اصفهان. ایران . ‏
چکیده [English]

This study examines the system of virtues as articulated by Nasir Khusraw Qubadiyani, focusing on its significance within his ethical framework. Recognizing humans as rational beings who make choices influenced by conflicting motivations, the research addresses key questions: What constitutes the virtue system in Nasir Khusraw's perspective? What factors contributed to its formation, and what ethical principles can be derived from it? Utilizing a transcendent logical analysis methodology and drawing on library resources, the study first delineates the components of the virtue system, then identifies the necessary conditions for realizing these virtues, and concludes with a synthesis of ethical teachings. The findings highlight core virtues such as moderation, honesty, justice, and piety, alongside conditions essential for their attainment, including knowledge of God, rational inquiry, detachment from worldly possessions, religiosity, and the integration of knowledge with action. The resulting ethical teachings emphasize the realization of moral conduct, asceticism, and divine proximity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral system
  • moral virtues
  • moral teachings
  • poetry and ethics
  • Nasir Khusraw

مراجع

فهرست منابع
* قرآن کریم.
** نهج‌البلاغه. (1390). (ترجمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: محمد دشتی). قم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: آثار فرهنگ برتر.
 
باقری‌‌‌‌، خسرو و همکاران. (1394). رویکردها وروشهای پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. (چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
خراسانی‌‌‌‌، حبیب. (1353). دیوان اشعار. (به کوشش علی حبیب‌‌‌‌، چاپ سوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات زوار.
روز بهانی‌‌‌‌، سعید؛ ‏میر احمدی‌‌‌‌، ابوالقاسم. (1393). زهد و دنیا گریزی‌‌‌‌، تئوری اخلاق و حکمت در اندیشه ناصر خسرو. نشریه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی. 6(20)‌‌‌‌، ص69-82
فارابی‌‌‌‌، ابو نصر محمد بن محمد. (1388). فصول متنزعه. (ترجمه و شرح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: حسن ملکشاهی). ‌(چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: سروش.
فردوسی‌‌‌‌، ابوالقاسم. (1386 ). شاهنامه. (مقدمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: ناهید فرشاد‌مهر. مصحّح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: حسین الهی قمشه‌ای‌‌‌‌، چاپ پنجم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر محمد
فرضی‌‌‌‌، محمد رضا. (1387). اخلاقیات در دیوان ناصر خسرو. ‏پایان نامه کارشناسی ارشد‌‌‌‌، دانشگاه ‏شهید مدنی آذربایجان‌‌‌‌، تبریز‌‌‌‌، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
فروزانفر‌‌‌‌، بدیع ‌الزمان. (1369). سخن و سخنوران. ‌(چاپ چهارم ). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: اساطیر (خوارزمی).
فلیک‌‌‌‌، اووه. (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی. (ترجمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: هادی جلیلی). (چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر نی
فیروز‌‌‌‌، شیرزمان. (1371). فلسفۀ اخلاقی ناصر خسرو و ریشه‌های آن. اسلام‌آباد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
قبادیانی‌‌‌‌، ناصر بن خُسرو بن حارث (ناصر خسرو). (1348). وجه دین. ‌(چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر طهوری.
قبادیانی‌‌‌‌، ناصر بن خُسرو بن حارث (ناصر خسرو). (1363). جامع ‌الحکمتین. ‏(تصحیح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: هانری کُربن و محمد معین‌‌‌‌، چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات طهوری.
قبادیانی‌‌‌‌، ناصر بن خُسرو بن حارث (ناصر خسرو). ‌(1375). سفرنامه. (به کوشش محمد دبیر سیاقی‌‌‌‌، چاپ ششم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات زوّار.
قبادیانی‌‌‌‌، ناصر بن خُسرو بن حارث (ناصر خسرو). (1384). خوان الاخوان. ‏(تقدیم و تصحیح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: علی اکبر قویم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر اساطیر
قبادیانی‌‌‌‌، ناصر بن خُسرو بن حارث (ناصر خسرو). (1386). دیوان اشعار. (تصحیح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: سید نصر اللّه تقوی). ‏تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر اساطیر.
قبادیانی‌‌‌‌، ناصر بن خُسرو بن حارث (ناصر خسرو). (1394). مجموعه مقالات. دانشگاه شهید بهشتی‌‌‌‌، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
کاپلستون‌‌‌‌، فردریک چارلز. (1388). تاریخ فلسفه. (ج 1). (ترجمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: جلال الدین مجتبوی‌‌‌‌، چاپ هفتم ). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات سروش.
کاظمی‌‌‌‌، سمیه؛ فرخی‌نژاد‌‌‌‌، پریسا. (1398). تبیین اندیشۀ ناصر خسرو در حوزۀ عقل و خرد‌گرایی و استنتاج آموزه‌های اخلاقی آن. پژوهش‌های اخلاقی‌‌‌‌، ۲ (۱۰)‌‌‌‌‌‌، 221۔240.
کمالی‌زاده‌‌‌‌، طاهره. (1391). عقل در فلسفۀ ارسطو به روایت اسکندر و ‏فارابی. فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی. ۲(۵۴) .141۔164.
مجلسی‌‌‌‌، محمدباقر (علامه مجلسی). (1384). بحارالانوار. (به کوشش محمدباقر بهبودی‌‌‌‌، ج ۶۶). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات اسلامیه.
محمدی‌‌‌‌، مجید؛ عزیزی‌فر‌‌‌‌، امیر عباس. ‌(1394). فضائل امام علی(ع) در شعر ناصر خسرو و کمیت بن زید اسدی. نشریة الجمعیة العلمیة الایرانیة اللغة العربیه وآدابها. ‏35 (۵). 123 ۔150.
مسجدی‌‌‌‌، حسین؛ موسوی جروکانی‌‌‌‌، سید حامد. (1398). اخلاق زیستن از نگاه ناصر خسرو. پژوهش نامه زبان و ادبیات فارسی‌‌‌‌، ۴۱ (۱۱)‌‌‌‌، 25 ۔27.
معرفت‌‌‌‌، محمد هادی. (1379). مبانی اخلاق در قرآن. ‏اندیشۀ حوزه. 2.
معین‌‌‌‌، محمد. (1387). فرهنگ فارسی. (چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات زرین.
هانسبرگر‌‌‌‌، آلیس سی. (1390). لعل بدخشان. (ترجمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: فریدون بدره‌ای‌‌‌‌، چاپ دوم). تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر فروزان.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار