تأثیر اخلاق بر شناخت‌‌‌‌، از منظر علامه طباطبایی و ویلیام جیمز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی،دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران.

2 استاد همکار دانشگاه مجازی المصطفی‏، قم، ایران. (نویسنده مسئول).

3 دانش‌آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم‌‌‌‌، قم، ایران.

چکیده

بررسی تأثیر عوامل غیر معرفتی بر معرفت انسان‌‌‌‌، همواره از مسائل مهم در حوزهٔ معرفت‌شناسی بوده است. ‏در نگاه برخی (کلیفورد) این اثرپذیری در تقابل با اخلاقِ باور به حساب آمده ‏و در نگاه برخی دیگر‌‌‌‌، اثرگذاری عوامل غیر شناختی و از جمله احساسات بر معرفت‌‌‌‌‌‌، موافق منطق و تجربهٔ انسانی انگاشته شده است. ویلیام جیمز با تکیه بر انگارهٔ پراگماتیسم و علامه طباطبایی از منظری واقع‌گرایانه به این مسئله و موضوع مهم نگریسته‌اند. در این پژوهش‌‌‌‌، دیدگاه‌های این دو متفکر ‏بررسی و با هم مقایسه شده است. علامه طباطبایی - بر خلاف جیمز که تجربهٔ زیسته و کارکرد مفید را معتبر دانسته و خواست‌ها را منشأ و موجِد باورها می‌داند - تطابق با واقع را شرط معرفت دانسته و بر اثرگذاری اخلاق و امور باطنی ‏بر معرفت‌ تأکید دارد. ‏علامه همچنین شرور اخلاقی را حاصل افراط و تفریط در قوای شهویه یا غضبیه می‌داند‌‌‌‌، اما جیمز آنها را برآمده از احساس گناهکاری در «خودهای بیمار» به شمار آورده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Impact of Ethics on Cognition: Perspectives from Allameh Tabatabai and William James

نویسندگان [English]

  • hossein zare 1
  • amirhosein pashaei 2
  • mojtaba azimivand 3
1 https://www.umsha.ac.ir/
2 Associate Professor of Al-Mustafa Virtual University
3 دانش آموخته سطح 4 حوزه علمیه قم، ایران .
چکیده [English]

The influence of non-cognitive factors on human knowledge has been a significant topic in epistemology. Some theorists, like Clifford, argue that this influence contradicts the ethics of belief, while others view the impact of non-cognitive factors, including emotions, as consistent with human logic and experience. This study examines the perspectives of William James, grounded in pragmatism, and Allameh Tabatabai, who adopts a realist approach to this critical issue. The research compares the views of these two thinkers. Unlike James, who values lived experience and practical utility as sources of belief, Allameh Tabatabai asserts that alignment with reality is a prerequisite for knowledge, emphasizing the influence of ethics and inner states on cognition. Additionally, Allameh attributes moral evils to excesses and deficiencies in appetitive or aggressive faculties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Epistemology
  • Cognition
  • Allameh Tabatabai
  • William James