جنسیت و فاعل اخلاقی در رویکرد انسان‌گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر مرکز پژوهش‌های اسلامی معصومیه، دکترای فلسفه اسلامی از دانشگاه باقرالعلوم (ع). قم. ایران.

چکیده

روان‌شناسی انسان‌گرا با تمرکز بر انتخاب‌های آگاهانه و خودشکوفایی، چارچوبی برای درک کُنش اخلاقی ارائه می‌دهد، اما ادعای بی‌طرفی جنسیتی آن مورد تردید قرار گرفته است. این تحقیق نشان می‌دهد چگونه فمینیست‌ها، بی‌طرفی جنسیتی انسان‌گرایی را بازتابی از هژمونی مردانه تلقی می‌کنند و آن را در سرکوب جنسیت‌ غیرمردانه سهیم می‌دانند. در عین حال بهره‌گیری برخی فمینیست‌ها از مفاهیم انسان‌گرایانه برای پیشبرد اهداف خود، از جمله در خوانش انسان‌گرایانه از اخلاق مراقبت گیلیگان، نیز با انتقادات جدّی روبه‌روست. این خوانش، با تأکید بر تجربۀ زیستۀ زنان و روابط، با چالش‌هایی نظیر نسبی‌گرایی اخلاقی و دشواری در تبیین معیارهای اخلاقی جهان‌شمول مواجه است. به علاوه کنشگری اخلاقی در رویکردهای انسان‌گرا از حیث مبانی و روش نیز با انتقاد مخالفان این رویکرد مواجه بوده، مخالفان با استناد به کیفیت شواهد و تمرکز بر افراد «سالم» و «خودشکوفا»، کارایی این رویکرد را برای تعمیم تجویزهای اخلاقی به همه افراد، به‌ویژه در فرهنگ‌های جمع‌گرا، زیر سؤال می‌برند. با این توصیف، پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که رویکرد انسان‌گرا در حوزۀ روان‌شناسی چه تبیینی از جنسیت‌پذیری اخلاق دارد و این تبیین با چه چالش‌هایی مواجه است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها از داده‌های اسنادی و کتابخانه‌ای به شیوه توصیفی۔ تحلیلی استفاده شده است. 



 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Gender and Moral Agency in the Humanistic Approach

نویسنده [English]

  • masoomeh sadat salek
Researcher at the Ethics and Education Group, Masoumiyeh Islamic Research Center, PhD in Islamic Philosophy from Baqir al-Olum University, Qom, Iran
چکیده [English]

Humanistic psychology, with its emphasis on conscious choice and self-actualization, provides a framework for understanding moral agency. However, its claim to gender neutrality has been contested. This study examines how feminists critique the perceived gender neutrality of humanism, arguing it reflects masculine hegemony and contributes to the suppression of non-masculine genders. Concurrently, some feminists’ adoption of humanistic concepts, such as in Gilligan’s humanistic interpretation of care ethics, faces significant criticism. This interpretation, rooted in women’s lived experiences and relationships, grapples with challenges like moral relativism and difficulties in articulating universal ethical standards. Additionally, moral agency within humanistic approaches has been scrutinized for its foundational assumptions and methodology. Critics question its applicability to universal ethical prescriptions, particularly in collectivist cultures, citing the quality of evidence and the focus on "healthy" and "self-actualized" individuals. The central question of this study is: How does the humanistic approach in psychology explain the gendered nature of ethics, and what challenges does this explanation face? A descriptive-analytical method, drawing on documentary and library data, is employed to address these questions.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Humanistic Ethics
  • Feminist Ethics
  • Feminine Ethics
  • Moral Agency
  • Gendered Ethics
فهرست منابع

ابن منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم (بی‌تا). لسان العرب. بیروت: دار الفکرللطباعه و النشر و التوزیع.
اومراد، جین الیس. (1398). یادگیری انسان: نظریه‌ها و کاربرد. (ترجمه: یحیی سیدمحمدی، ویراست ششم). تهران: ارسباران.
پرتر، الیزابت. (1383). علم اخلاق زنانه نگر. (ترجمه: سوگند نوروزی‌زاده). مجله ناقد،  2(2)،  93 ۔136.
تونگف رزماری.(1382). اخلاق فمینیستی: فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دائره المعارف روتلیج. (ترجمه: عباس یزدانی). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
حسینى زبیدى، سیدمرتضى. (1414). تاج‌العروس من جواهرالقاموس. بیروت: 
دلفی، کریستین.(1386). بازشناسی مفاهیم جنس و جنسیت: فمینیسم و دیدگاه‌ها(مجموعه مقالات). (ترجمه: مریم خراسانی). تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
راجرز، کارل. (1369). درآمدی بر انسان شدن، دیدگاه یک درمانگر از روان‌درمانی. (ترجمه: قاسم قاضی). تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
شولتز، دوان. (1392). نظریه‌های شخصیت. (ترجمه: یوسف کریمی؛ فرهاد جمهری؛ سیامک نقشبندی؛ بهزاد گودرزی؛ هادی بحیرایی و محمدرضا نیکخو). تهران: ارسباران.
کارد، کلودیا. (1383). اخلاق فمینسیتی. (ترجمه: زهرا جلالی). مجله حوراء. ش6، مرداد و شهریور، 40۔43. 
کد، لوراین. (1382). معرفت‌شناسی فمینیستی، فمینیسم و دانش‌های فمینیستی(ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دائره المعارف روتلیج). (ترجمه: عباس یزدانی). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
کری، جرالد. (1395). نظریه و کاربست مشاوره و روان‌درمانی. (ترجمه: یحیی سید محمدی، چاپ نهم). تهران: ارسباران.
لیپز، هیلاری ام. (1393). روان‌شناسی زن از نگاهی نو جنسیت، فرهنگ و قومیت. (ترجمه: فاطمه باقریان). تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مزلو، آبراهام اچ. (1372). انگیزش و شخصیت. (ترجمه: احمد رضوانی، چاپ سوم). مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
مزلو، آبراهام اچ. (1379). زندگی در این‌جا و اکنون: هنر زندگی متعالی. (ترجمه: مهین میلانی، چاپ سوم). تهران: فراروان. 
نولن هکسما، سوزان و باربارا ال فردریکسون، جفری ر. لافتوس، و ویلم ای. واگنار. (1392). زمینه روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد. (ترجمه: حسن رفیعی و محسن ارجمند، چاپ پانزدهم). تهران: ارجمند.
واکر، لارنس جی. (1389). جنسیت و اخلاق. در ملانی کیلن و جودیث اسمتانا (ویراستاران). رشد اخلاقی: کتاب راهنما. (ترجمه: محمدرضا جهانگیر‌زاده). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
Bolter, J. D. (2016). Posthumanism. In K. B. Jensen & R. T. Craig (Eds.), The International Encyclopedia of Communication Theory and Philosophy. John Wiley & Sons. https: //doi.org/10.1002/9781118766804.wbiect220
Dillon, R. S. (1992). Respect and care: Toward moral integration. Canadian Journal of Philosophy, 22(1), 105–131. https: //doi.org/10.1080/00455091.1992.10717273
Tong, R., & Williams, N. (2019). Feminist Ethics. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2019). http://plato.stanford.edu/archives/sum2011/entries/feminism-ethics/
Ibrahim, F. A., & Heuer, J. R. (2017). Existential theories of gender development. In K. L. Nadal (Ed.), The SAGE encyclopedia of psychology (pp. 526–529). SAGE Publications, Inc. https: //us.sagepub.com/en-us/nam/the-sage-encyclopedia-of-psychology/book245272
Maslow, A. H. (1970). Motivation and personality (2nd ed). Harper & Row. https: //www.holybooks.com/wp-content/uploads/Motivation-and-Personality-Maslow.pdf
McBride, E. A. (2010). Emotional intelligence and cognitive moral development in undergraduate business students (Doctoral dissertation, Capella University). [Online PDF]. Available at: ‏‏https: /ppl-ai-file-upload.s3.amazonaws.com/web/ direct- files/attachments/41479456/2e6630e5-3a2a-4d3f-a325-75ca1f45b432/Emotional-Intelligence-and-Cognitive-Moral-Development-in-Undergr.pdf
Porter, E. (1999). Feminist perspectives on ethics. Routledge. https://www. routledge.com/Feminist-Perspectives-on-Ethics/Porter/p/book/9780582356351
Rogers, C. R. (1961). On becoming a person: A therapist’s view of psychotherapy. Houghton Mifflin.
‏‏https://teots.org/wp-content/uploads/2021/08/On-becoming-a-person-by-Rogers-Carl-R.-z-lib.org_.pdf