معنا و ارزش اخلاقی تواضع معرفتی و فروتنی علمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه اخلاق پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

10.22034/ethics.2024.51377.1676

چکیده

اندیشمندانی مانند اسپینوزا، کانت و نیچه حتی منکر ارزش اخلاقی فروتنی هستند تا چه رسد به اینکه آن را فضیلت بدانند. به زعم آنان فروتنی و تواضع به دلیل تضادی که با ارزش‌هایی انسانی از قبیل قدرت، خلاقیت، شادمانی، خرسندی از خود و اعتماد به نفسی که لازمه پیشرفت آدمی در جهات علمی و عملی است نمی‌تواند از نظر اخلاقی دارای ارزش مثبت باشد. این تلقی از معنا و ارزش تواضع که مخالف تأکید بسیاری از مکاتب اخلاقی به ویژه مکاتب دینی بر فضیلتمندی تواضع است، در آثار نویسندگانی معاصر و نیز در برخی مجامع علمی اقبالی تازه یافته،‌ به نحوی که اثبات ارزشمندی تواضع علمی را نزد بعضی از صاحبان حرفه‌های دانش‌وری با تردید‌هایی روبه‌رو کرده است. این مقاله در صدد آن است که با استفاده از روش تحلیل محتوای لفظی و معنوی به بازخوانی معنا و ارزش اخلاقی فروتنی معرفتی و علمی بپردازد. این بازخوانی که پس از ملاحظه انتقادات و نگرش‌های منفی اندیشمندان و نویسندگان مذکور بر ارزش مثبت اخلاقی تواضع، با ذهنی پرسشمند صورت می‌گیرد به کشف افق‌هایی تازه پیرامون مفهوم تواضع و فضیلت‌مندانه بودن آن دست می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Meaning and Moral Value of Epistemological and Scholarship Humility

نویسنده [English]

  • محمدتقی اسلامی
مدیر گروه اخلاق پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
چکیده [English]

Thinkers like Spinoza, Kant, and Nietzsche even deny the moral value of humility, let alone consider it as a virtue. According to them, humility and modesty cannot be morally positive due to the conflict with human values ​​such as strength, creativity, happiness, self-satisfaction, and self-confidence, which are necessary for human progress in scientific and practical aspects. This understanding of the meaning and value of humility, which is against the emphasis of many moral schools, especially religious schools, on the virtue of humility, has found new favor in the works of contemporary authors and also in some scientific societies, in a way that proving the value of scientific humility among some academic professions has faced with doubts. This article aims to review and reread the meaning and moral value of epistemological and scientific or scholarship humility by using the method of verbal and epistemological content analysis. This rereading, which is done with a questioning mind after considering the criticisms and negative attitudes of the aforementioned thinkers and writers on the positive moral value of humility, achieves the discovery of new horizons around the concept of humility and its virtue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morality
  • Moral Value
  • Virtue
  • Humility
  • Scholarship Humility