بررسی هستی‌شناختی ارزش اخلاقی از منظر علامه مصباح یزدی و جان ‌دیویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.

چکیده

واقع‌گرایی و‌‌ غیرواقع‌گرایی و به طور کلی هستی‌‌شناسی ارزش اخلاقی همواره یکی از مهم‌ترین چالش‌‌های پیشِ ‌‌روی فیلسوفان اخلاق بوده است.‌‌ هدف هستی‌‌شناسی ارزش اخلاقی،‌ پاسخ به این پرسش کلیدی است که آیا ارزش اخلاقی، واقعیتی مستقل از انسان یا قرارداد دارد یا تنها حاکی از سلیقه آدمی و برآمده از قرارداد است؟ در این مقاله، ضمن مقایسه و بررسی نگاه و رویکرد علامه مصباح یزدی و جان ‌‌دیویی با روش توصیفی۔تحلیلی دریافتیم که «ارزش اخلاقی» از منظر هر دو متفکر از نوع بالقیاس الی الغیر (رابطهٔ علّی و معلولی میان فعل اختیاری انسان و کمال مطلوب) عینی و واقعی است؛ نه وابسته به سلیقه و خواست فرد و جامعه.‌‌ علامه مصباح یزدی، واقع‌‌گرای اخلاقی است و جان دیویی غیر واقع‌‌گرا و به تبع آن به لحاظ فرااخلاقی و معرفت‌شناختی،‌ نسبی‌گراست و البته، ریشهٔ این اختلاف به مبانی معرفت‌‌شناختی در تعریف صدق، اطلاق و نسبیت ارزش‌های اخلاقی و ملاک کلی ارزش اخلاقی(مصلحت عمومی و واقعی از منظر مصباح یزدی و رشد‌‌ برآمده از مکتب داروینی، از منظر جان دیویی) بازمی‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Ontological Examination of Moral Value from the Perspectives of Allameh Misbah Yazdi and John Dewey

نویسنده [English]

  • seyed morteza honarmand
Assistant Professor, Department of Education, Malayer University
چکیده [English]

Realism and anti-realism, and more generally, the ontology of moral value, have always been among the most significant challenges faced by ethicists. The ontology of moral value addresses the key question of whether moral value exists as an independent reality from humans or is merely a matter of personal taste and social agreement. This article compares and analyzes the views of Allameh Misbah Yazdi and John Dewey using a descriptive-analytical method. It concludes that "moral value," from the perspective of both thinkers, is objective and real in the sense of being relational (causal and consequential) between human voluntary action and the desired perfection; it is not dependent on individual or societal preferences. Allameh Misbah Yazdi is an ethical realist, while John Dewey is an anti-realist and, consequently, is a relativist in terms of meta-ethical and epistemological perspectives. The root of this disagreement lies in their epistemological foundations regarding the definitions of truth, universality, and the relativity of moral values, as well as the overall criteria for moral value (public and objective interest from Misbah Yazdi''''''''''''''''s perspective and development derived from Darwinian principles from Dewey''''''''''''''''s perspective).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ontology
  • moral value
  • ethical realism
  • Allameh Misbah Yazdi
  • John Dewey. 

مراجع

فهرست منابع
انصاری، مهناز. شایگان فر، نادر. (1398). تبیین نسبت معرفت‌شناسی ابزارانگارانۀ جان دیویی و رهیافت هرمنوتیکی. شناخت‌، 12 (2)‌، 29۔48.
 پویمن، لوئیس. (1376). نقدی بر نسبیت اخلاقی . (ترجمه: محمود فتحعلی). نقد و نظر. ۴. (۱۳۔۱۴). ص ۳۲۴۔۳۴۴.
خاری آرانی، مجید. اکبرزاده آرانی، زهرا. بهشتی، سعید (1393). بررسی تطبیقی آرای تربتی ملامحسن فیض کاشانی و جان دیویی. پژوهشی در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 22. (24).‌‌ ص53۔79.
خسروه پناه، عبدالحسین؛ پناهی آزاد، حسن. (1389). هستی‌‌شناسی معرفت. تهران: امیر کبیر.
دبیری، احمد. (1393). نسبیت‌‌گرایی اخلاقی. پژوهه: پژوهشکده باقرالعلوم.‌‌ ‌‌    http: //pajoohe.ir.
سیدی فضل الهی، سید صابر. (1398). واکاوی رویکرد فرااخلاقی جان دیویی با تأکید بر مؤلفه‌های تحولگرایانه داروین. نشریه آفاق علوم انسانی. 3 (32)، 139۔152
شمس، منصور. (1387). آشنایی با معرفت شناسی. تهران: طرح نو.
علی‌‌پور، محمد صادق. (1392). نقد و بررسی سه تقریر از واقعی بودن «باید اخلاقی» . پژوهشنامه اخلاق. 6 (21). ص125۔142.
علی‌‌پور، محمد صادق. (1395). تحلیل و نقد دیدگاه جان‌‌دوئی در کتاب منطق تئوری تحقیق با رویکرد اسلامی. پایان‌نامه دکتری. قم : مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
قاسمی، اعظم؛ آیت‌‌اللّهی، حمیدرضا. (1386). بررسی انتقادی مبانی فلسفی دیدگاه‌‌های اخلاقی جان دیویی. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری. 2 (1). ص 31۔41.
قاسمی، اعظم؛ آیت‌‌اللّهی، حمیدرضا. (1393). بررسی انتقادی دیدگاه‌‌های سلبی جان دیویی از ایده‌‌آل‌‌های اخلاقی. پژوهش‌‌های فلسفی کلامی. 9‌‌  (1). ص 121۔146.
قاسمی، مریم؛ شریفی، محمدرضا؛ سجادی، سیدمهدی؛ ایروانی، شهین. (1396). چگونگی نقش‌‌آفرینی وجه اجتماعی انسان در ارتقای اخلاقی با تحلیل دیدگاه دیویی و بازسازی بر اساس دیدگاه اسلامی. پژوهش‌نامه اخلاق. 10. (38). ص 99۔118.
مصباح یزدی‌، محمد تقی. (1391). فلسفۀ اخلاق. (تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی، چاپ ششم). قم: شرکت چاپ و نشر بین‌‌الملل.
مصباح، مجتبی. (1395). سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی ۴؛ فلسفۀ اخلاق. (چاپ سوم). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
 
Campbell, J. (1995). Understanding John Dewey: Nature and Comparative Intelligence. Chicago: Open Court.
Dewey, J. (1910). How We Think. Illinois: Southern Illinois University Press. Essay reprinted in MW6.
Dewey, J. (1916a). Experience and Thinking. Illinois: Southern Illinois University Press. Reprinted in MW9.
Dewey, J. (1916b). Essays in Experimental Logic. Illinois: Southern Illinois University Press. Reprinted separately in MW1, 2, 4, 6, 8, 10.
Dewey, J. (1920). Reconstruction in Philosophy. Illinois: Southern Illinois University Press. Reprinted in MW12.
Dewey, J. (1922). Human nature and conduct. Illinois: Southern Illinois University Press. Reprinted in MW14.
Dewey, J. (1935). An Empirical Survey of Empiricisms. Illinois: Southern Illinois University Press. Essay reprinted in LW11.
Dewey, J. (1938). Logic: The Theory of Inquiry. Edited by J.A. Boydston. Illinois: Southern Illinois University Press. Reprinted in LW12.
Gale, R. M. (2010). The naturalism of John Dewey. In The Cambridge Companion to Dewey (Ed. M. Cochran). New York: Cambridge University Press.
Lemos, N. (2007). An Introduction to the Theory of Knowledge. New York: Cambridge University Press, First.
Quine, W. V. (2008). Epistemology Naturalized. Reprinted in Epistemology: An Anthology (2nd ed.). Blackwell Publishing Ltd.
Wong, D. B. (1998). Moral relativism. In The Routledge Encyclopedia of Philosophy (Vol. 6, p. 541). Routledge. London, New York.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار