مراحل تربیت اخلاقی با ملاک ترتیب منطقی ناظر به ساحت‌های چهارگانه رفتار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران.

2 استادیار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران.

چکیده

تدوین مراحل تربیت برای تحقّق تربیت اخلاقی ضروری است و برای تدوین این مراحل، از ملاکات متعددی مانند ملاک ترتیب منطقی استفاده می‌شود. در ضمن از مهم‌ترین تقسیم‌‌بندی‌‌های رفتار اختیاری انسان، تقسیم بر اساس ساحت‌‌های چهارگانه رفتار است. حال پرسش آن است که تربیت اخلاقی، بر اساس ملاک ترتیب منطقی، ناظر به ساحت‌‌های چهارگانه رفتار اختیاری، چگونه مرحله‌‌بندی می‌‌شود؟ در این پژوهش، به روش توصیفی ۔ تحلیلی و با استفاده از داده‌‌های کتابخانه‌‌ای و استناد به آیات و روایات، در صدد پاسخ به این پرسش برآمده‌ایم. مراحل تربیت اخلاقی با ملاک ترتیب منطقی، ناظر به ساحت‌‌های چهارگانه رفتار (ساحت الهی، ساحت فردی، ساحت اجتماعی، و ساحت زیست محیطی) است. تقدم تربیت در ساحت الهی بر همه ساحت‌‌ها، نشان‌دهندۀ اهمیت توحید و ایمان به خدا در همۀ مراحل تربیت اخلاقی است. همچنین تقدم تربیت در ساحت فردی بر تربیت در ساحت‌‌های اجتماعی و زیست‌محیطی حاکی از تقدم متعادل ساختن نفس بر تربیت و اصلاح رفتار در دو ساحت دیگر است. 




 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Stages of Moral Education Based on Logical Sequencing with Reference to the Four Dimensions of Human Behavior

نویسندگان [English]

  • Morteza Bakhshi Golsefidi 1
  • hadi hossenkhani 2
1 .Ph.D. graduate in Islamic Studies (Teaching of Islamic Teachings), Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran.
2 .Assistant Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

Designing structured stages is essential for the realization of effective moral education. Among the key frameworks used for this purpose is the criterion of logical sequencing. One of the most significant classifications of voluntary human behavior is its division into four dimensions. This study seeks to answer the question: How can moral education be phased according to logical sequencing with reference to these four dimensions of voluntary behavior? Using a descriptive-analytical methodology supported by library-based sources and references to Quranic verses and prophetic traditions, this research proposes a stage-based model of moral training aligned with the four domains of behavior: the divine, personal, social, and environmental dimensions. The primacy of the divine dimension in this model underscores the central role of monotheism and faith in all stages of moral development. Likewise, prioritizing personal development over social and environmental aspects reflects the importance of inner refinement and self-discipline as a foundation for broader ethical engagement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Education
  • Stages of Ethical Development
  • Tawhidi Pedagogy
  • Logical Sequencing
  • Four Dimensions of Behavior

مراجع

* قرآن کریم‌ ‏‏(ترجمۀ محمد مهدی فولادوند).
ابن بابویه، محمد بن على. (1376). الأمالی. (چاپ ششم). تهران: انتشارات کتابچى‏.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1404 ق‏). تحف العقول عن آل الرسول (ص). (‏‏مصحّح: على اکبر غفارى). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
ابن منظور، محمد بن مکرم. ‏(1414ق). ‏لسان العرب‏. (محقق: جمال الدین میردامادى). بیروت: دار الفکر‏.
اکرمی، ایوب. (1392). فرایند تربیت اخلاقی انسان در قرآن با نگاه به ترتیب نزول سور و آیات. (رساله دکتری). مشهد: دانشگاه فردوسی.
‏امیری، خیراللّه. (1401). بررسی مراحل تربیت اخلاقی کودکی با تأکید بر منابع اسلامی. (رسالۀ دکتری). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) .‌
‏‏باقری، خسرو.‌ ‏‏(1401). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. (ج 1، چاپ پنجاه و دوم). تهران: انتشارات مدرسه.
تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد. (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏..
حمیرى، عبداللّه بن جعفر. (1413 ق‏). قُرب الإسناد. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
دُبس، موریس. (1388). مراحل تربیت. (ترجمه: علی محمد کاردان، چاپ دوازدهم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران:
دهخدا، علی اکبر.(1377).‌‌‌ ‏‏لغت نامه. (چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران:
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت ۔ دمشق: دار القلم۔ الدار الشامیة.
رجبی، طاهره؛ نیک آیین، محمود؛ نجفی، محمد. (1395). مراحل تربیت انسان اخلاقی با تأکید بر نقش اراده. مجله اخلاق، 6(21)، 65۔88، https: //www.sid.ir/paper/515119/fa.
شریف الرضى، محمد بن حسین. (1414 ق). نهج البلاغة (للصبحی صالح).‌‌ (مصحّح: فیض الإسلام‏). قم: هجرت‏‏.
شریفانی، محمد؛ قمی، محسن. (1392). فرایند تربیت انسان. شیراز: نشر سماء قلم.
شیخ حر عاملى، محمد بن حسن. (1380). الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة (کلیات حدیث قدسى). (چاپ سوم). تهران: انتشارات دهقان‏‏.
طباطبایى، سید محمد حسین (علامه طباطبایی).‏ (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
عبد النعیم، محمد حسنین. (1375). قاموس الفارسیه. (‏‏چاپ دوم). تهران: انتشارات اسلامی.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407 ق).‌ ‏‏الکافی. (محقق: على اکبر غفارى و محمد آخوندى، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب ۔ الإسلامیة.
گروهی از نویسندگان. (1391). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی (زیر نظر استاد مصباح یزدی). (چاپ دوم). تهران: انتشارات مدرسه.
لیثى واسطى، على بن محمد. (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.
مجلسى، محمد باقر‏ (علامه مجلسی). (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. (محقق: جمعى از محقّقان‏، چاپ دوم). بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
مصباح یزدی، محمد تقی. (1384). به سوی خود‌سازی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح یزدی، محمد تقی. (1391ب). چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی. (ترجمه و تدوین: حسینعلی عربی و محمدمهدی نادری قمی، چاپ ششم). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح یزدی، محمد تقی. (1394). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی. (نگارش: احمد حسین شریفی، چاپ پنجم). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح یزدی، محمد تقی..(1391الف).‌ ‏‏اخلاق در قرآن. (چاپ پنجم). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ه).
مظاهری، حسین. (1413 ق). داراسات فی الاخلاق قم: انتشارات شفق.
مکارم شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه‏‏، (چاپ دهم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
موسوی‌نسب، محمد صادق. (1390). طراحی و تبیین الگوی عمومی تربیت دینی در قرآن با تأکید بر تربیت بزرگسالان. (رساله دکتری). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
موسوی، سید عباس؛ مددی، علی. (1399). بررسی مراحل تعلیم و تربیت بر اساس اولویت‌های محتوایی. نشریه گفتمان فقه تربیتی، 12(30)، 65 ۔95، .http: //noo.rs/HSUAN
همت بناری، علی. (1379). تربیت اخلاقی و ضرورت نگاهی دوباره به آن. نشریه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 1(2)، 165۔192،‌ ‏‏  http: //noo.rs/ixWaz.
فصلنامه اخلاق‌پژوهی
دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 4
فروردین 1404
صفحه 85-106

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار